Güney Kıbrıs firması EuroAsia Interconnector, geçtiğimiz günlerde yaptığı açıklamada Fransız Nexans şirketine ‘Kıbrıs, Yunanistan ve İsrail’ elektrik şebekelerini birbirine bağlayacak bir denizaltı elektrik kablosu döşenme işi için 1.43 milyar Euro’luk sözleşme imzaladığını duyurdu. Avrupa Birliği (AB) destekli yüksek voltajlı elektrik otoyolu, Akdeniz deniz tabanı boyunca 3.000 metreden fazla derinlikte 1.208 kilometre boyunca hat olacak. Dünyanın en uzun ve en derin enterkonnektör projesi olarak lanse edilen proje, Kıbrıs ve İsrail’in enerji izolasyonuna son vermeyi ve her ikisini de Yunanistan’ın Girit adası üzerinden Avrupa anakarasına bağlamayı amaçlıyor. Bahse konu projeyle İsrail ve Güney Kıbrıs’ta üç milyondan fazla eve elektrik sağlama kapasitesine sahip olacağı söylenmekte. Proje, Avrupa Komisyonu’nun Yeşil Anlaşması’na hizmet eden, Avrupa’nın önde gelen ortak çıkar projesi olduğu belirtilmektedir. Elektrik otoyolu Avrupa finansman mekanizması Connecting Europe Facility aracılığıyla 658 milyon avro ve Güney Kıbrıs hükümetinin AB onaylı Kurtarma ve Dayanıklılık Fonu’ndan 100 milyon avro teminiyle yapılması planlanmakta.
***
Yukarıdaki proje Türkiye’den Kuzey Kıbrıs’a getirilen ‘Asrın Projesi’ olarak lanse edilen su temini işi kadar önemlidir. İsrail ve Güney Kıbrıs’ın enerji ihtiyacını tamamen karşılayacağı düşünüldüğünde Doğu Akdeniz için önemli ve stratejik bir hamledir. Lakin hattın deniz altında inşası, uzunluğu ve yapım maliyetinin çok fazla olduğu görülmektedir. Halbuki su temini projesiyle birlikte planlanan ve teknik altyapısı hazırlanan; Türkiye’den Kuzey Kıbrıs’a temin edilecek elektrik, Güney Kıbrıs ve ileride İsrail’in belki de enerji ihtiyacını karşılayacaktır.
***
Doğu Akdeniz’de ‘enerji yataklarının tespiti, işletilmesi ve gazın Avrupa’ya nakli; halihazırdaki Güney Kıbrıs ve İsrail’in elektrik ihtiyacı; Kıbrıs Sorunu’ gibi önemli üç konu vuku bulduğu alanlardaki siyasi yapılarının iş birliğiyle çözülmesi mantıklı olan konulardır. Elektrik otoyolu olarak adlandırılan projenin maliyetinin çok yüksek olduğu verilen rakamlarla ortadadır. Hatırlanacağı üzere Eastmed Boru Hattı projesiyle, İsrail’den Güney Kıbrıs’a, Güney Kıbrıs’tan Yunanistan’a doğalgaz aktarım hattı projesinin maliyetinin yüksek olması sebebiyle, proje kaynak bulamamış ve iptal olmuştur. Elektrik yolu projesi de Eastmed’e benzer bir projedir.
***
İsrail, Güney Kıbrıs ve diğer paydaşları inadı bırakıp, Kuzey Kıbrıs siyaset kurumu ve devletini muhatap alsalar, bölgenin yediemin devleti Türkiye üzerinden tüm hayati ihtiyaçlarını karşılayabilirler. Doğu Akdeniz’deki hak ve menfaatlerin kazanımı diplomasi yoluyla paylaşılabilir, kaos ve çatışma ortamının bölge ülkeleri ve paydaşlarına bir menfaat sağlamayacağı aşikardır.
