Kıbrıs sorunu yarım asırdır paydaşlarının ve Türkiye’nin siyaset kurumunun gündemindedir. Beyrut’ta başlayan görüşmeler günümüze kadar inişli çıkışlı süreç izlemiştir. Çözüm denilen belki de ‘çözümsüzlüğe’ yakın olduğu anları, Hira ve Olimpos dağı kadar da uzak olduğu zamanları olmuştur. Kıbrıs Müzakereleri; Yönetim ve güç paylaşımı, Avrupa Birliği, Güvenlik ve Garantiler, Ekonomi, Mülkiyet ve Toprak düzenlemeleri olarak 6 başlıktan oluşmaktadır. Güney ve Kuzey Kıbrıs adına müzakereleri yürüten isimler süreç içinde değişiklik göstermiştir. KKTC adına Rauf Denktaş, Mehmet Ali Talat, Derviş Eroğlu ve Mustafa Akıncı müzakere ve görüşmeleri yürütmüştür. Güney Kıbrıs adına Glafkos Klerides, Makarios, Spiros Kiprianu, Yorgos Vasiliu, Tasos Papadopulos, Dimitris Hristofyas, Nikos Anastasiadis yürütmüştür. Birleşmiş Milletler (BM) adına BM Genel Sekreterleri U Thant, Kurt Waldheim, Perez de Cuellar, Butros Gali, Kofi Annan, Ban Ki-Moon ve Antonio Guterres görüşme ve müzakerelere başkanlık etmiştir.
***
Kıbrıs Müzakereleri ilk olarak Kıbrıs’taki taraflar arasında Haziran 1968’de Beyrut’ta başlamıştır. Müzakereler, genel olarak yerleşik BM parametreleri olan “iki toplumlu, iki kesimli, siyasi eşitliğe dayalı ve iki kurucu devleti olan federal bir çözüme” ulaşma öngörüşüyle yürütülmüştür. Kurucu Cumhurbaşkanı merhum Rauf Denktaş, Kıbrıs Türklerinin 36 yıl boyunca masada temsil eden tek kişidir. Kıbrıs adasında çözüm umutlarının en fazla arttığı dönem 2004 Annan Planı sürecine ait dönemdir. Annan Planı 24 Nisan 2004’te iki tarafta referanduma sunulmuştur. Rum tarafının %75,83’ü plana ‘Hayır’ derken, Kıbrıs Türk halkının %64,91’i ‘Evet’ demiştir. Elde edilen bu sonuçlar sonrasında 1 Mayıs 2004’te Rum Yönetimi, adadaki diğer ortak Kıbrıs Türkleri yok sayılarak AB’ye tam üye yapılmıştır. 2017 yılına gelindiğinde dönemin Cumhurbaşkanı Mustafa Akıncı başkanlığındaki görüşmeler İsviçre’nin Crans Montana kentinde 28 Haziran 2017’de tekrar başlamıştır. Yaklaşık 10 gün yoğun şekilde devam eden müzakerelerde Rum tarafının uzlaşmaz tavrı sebebiyle bir sonuca varılmamıştır. Tarihi süreçte olduğu gibi Kıbrıs Türkleri çözüm adına olumlu tüm inisiyatifleri almış; fakat Güney Kıbrıs siyasi iradesi ve ‘Kıbrıs davalarının motivasyon kaynağı olan Kıbrıs Rum Ortodoks Kilise’si’ masadan çözümsüzlük fikriyle kalkmıştır. Crans Montana görüşmeleri Kıbrıs adasındaki ‘federasyon modelli çözüm’ için son görüşmelerdir ve bu devir kapanmıştır demek doğru olur.
***
Crans Montana sonrası müzakere, yerini karşılıklı diyaloğa ve Anastasiadis’le Akıncı’nın ‘o adamların hikayesine’ bırakmıştır. Günümüze gelindiğinde olası müzakere ve görüşmeleri yürütecek olan seçilmiş Cumhurbaşkanı Ersin Tatar’dır. Federasyon modelli çözümsüzlük üzerine kurulu çözüm düşüncesi sonrası Kıbrıs adasında “iki devletli” birbirinden bağımsız olan çözüm modeli gündemdedir. Doğu Akdeniz ve Kıbrıs adasının zenginlikleri de müzakere sürecine dahil edildiğinde KKTC’nin bir devlet olarak tanınması çok yakındır. Kıbrıs Türklerinin toplum olarak çözüme en yakın olduğu denklem, enerji ve güvenlik bakışında gizlidir. Kuzey Kıbrıs siyasi iradesi, defaatle yazdığım gibi çözüm ve sonrası süreç için insan kaynaklarını ve kamu düzenini hızlı bir şekilde revize etmelidir.
